САМОДЕЯТЕЛЬНАЙ КОМПОЗИТОР, ССРС КУЛЬТУРАТЫН ТУЙГУНА

НИКОЛАЙ  ИВАНОВИЧ  БОЙЛОХОВ

(1929 - 1988с.с.)

        Николай Иванович Бойлохов 1929 с. кулун тутар 10 к. Уеьээ Булуу оройуонугар тереебутэ.

        1957-1961 сс. Дьокуускайдаа5ы музыкальнай училище теоретическай-композиторскай салаатыгар Г.А. Григорян кылааьыгар уерэммитэ. 1946 с. Далыр сельпотугар кассир-счетоводунан, сибээс оройуоннаа5ы отделениетыгар телеграфиьынан, 1961 сылтан Уеьээ Булуутээ5и, 1970 с. Сааскылаах о5о музыкальнай оскуолаларыгар учууталынан, директорынан улэлээбитэ.

        1957 с. республикатаа5ы ырыа конкуруьугар кыттан П. Тобуруокап «Туллуктуура Маарыйа», Н. Босиков «Алааьым» диэн хоьоонноругар бастакы ырыалара биьирэбил бириэмийэни ылбыттара.

         1967 с. Уеьээ Булуугэ норуот айымньытын Дьиэтин арыйбыта. Ер сыл устата салайан норуот айымньытын, фольклорун хомуйан, эдэр айар талааннары тумэн, кинилэргэ куус-кеме буолбута. 1965 с. Саха радиотын, республиканскай хаьыаттар, общественнай корреспонденнарын быьыытынан биллибитэ. «Хотугу сулус» сурунаалга «Саха музыката уонна ырыата» диэн ыстатыйата (1977 с.) бэчээттэммитэ.

         И. Бубякинныын «Ыччат ыллыыр» диэн саха мелодистарын ырыаларын хомуурунньугун (1957 с.), Г. Сыромятниковтыын «Ырыалар» диэн иккис хомуурунньугун (1959 с.) таьаарбыттара. 1978 с. самодеятельнай композитор.

         30-ча сыл айбыт ырыаларын хомуйан «Бугун ыллыыр ырыабар», «Кырачааннар ыллыыллар» диэн о5олорго аналлаах ырыанньыктарын бэлэмнээн норуот айымньытын научнай-методическай киинин музыкальнай фондугар киллэрбитэ.

         Салайааччы, учуутал, пропагандист — самодеятельнай композитор Н.И. Бойлохов 1988 с. бэс ыйын 11 кунугэр елбутэ.

         Айымньылара: «Уот туьунан тойук» Ст. Дадаскинов либреттотыгар ораторияны 1965 с. Г. Никифоровтыын, С. Гоголевтыын айбыттара. (Ыччат III-с фестивалыгар лауреат буолтара), «Кырачааннар ыллыыллар» Дьокуускай к. кинигэ издательствота, 1983 с., Г. Новгородовтыын таьаартарбыттара.

         Ырыалара: «Тереебут дойдум» (И. Федотов), «Куннэй» (Е. Крылатов), «Туллуктуура Маарыйа» (П. Тобуруокап), «Эйэ ырыата» (Л. Попов), «Кыайыы кунэ» (А. Николаев), «Тыыннаахтар умнубат сыллара» (П. Одорусов), «Ар5аа ааьа турдулар» (М. Хара), «Сааскылаахха кыргыттар» (С. Руфов), «Кыьыл кемус куоластар» (В. Башарин), «Алааьым» (Н. Босиков).

Петр Одорусов

Олор ессе, ыллаа-туой!

(Н.И. Бойлохов 55 сааьын туолуутугар)

Айымньылаах улэ5э

Арахсыспат аргыспын,

Дьиэ5э, истин эйгэ5э

Ньукулайбын атаспын

Улаханнык хайгыыбын!

Убаастыыбын, таптыыбын!

Уерэн-кетен сэгэйэр,

Сэнийэтэ энньэйэр,

Кулгаахтара кытарар,

Баттахтара кучарар

Ньукулайбын хайгыыбын!

Ньукулайбын таптыыбын!

Куннэй кыыьын ырыата

Куерэгэйдии дьырылыыр.

Кырыымпатын кыл тыла

Кыталыктыы лынкыныыр

Ньукулайбын хайгыыбын!

Ньукулайбын таптыыбын!

Биэс уон биэьин да туоллар,

Пенсионер да буоллар,

Суурбэ биэстээх эр уоллуу

Суурэр-кетер ойуолуур

Ньукулайбын хайгыыбын!

Ньукулайбын таптыыбын!

Ньукулайым ырыатын

Норуот ыллыы сылдьыа5а.

Тыыннаах баарын тухары

«Тыыннаахтарын» хайгыа5а.

Саха кэлэр ыччата

Санаан, ахтан ааьыа5а.

Ньукулайым, до5орум!

Туьалаахтык олордун!

Дьонно иэскин толордун!

Дьоьуннаа5ы онордун!

Онон до5оор, туох буолуой!

Олор ессе, ыллаа-туой!!!

«Коммунизм сарданата» хаьыат, 1984 с., муус устар 10 к., 4 стр.

Бэ5эьээни колхозтаах — бугун мелодист

         Биьиги иннибитигэр ыччат республикатаа5ы II фестивалыгар ананан таьаарыллыбыт «Ыччат ыллыыр» диэн республика уунэн иьэр мелодистарын ырыаларын хомуурунньуга сытар. Хомуурунньугу Н.И. Бойлохов, И.А. Бубякин бэлэмнээбиттэр.

         Биьиги оройуоммут ыччата, етердее5угэ диэри колхоз бригадирынан улэлээбит Николай Иванович Бойлохов хаьааны ыккардыгар музыкальнай билиилэнэн итинник хомуурунньуктары бэлэмниир кыахтаммытай? диэн кинини билэр дьоннор бары соьуйуохтарын сеп.

         Кырдьык кини етердее5угэ диэри колхозтаах, музыка5а кыра да билиитэ суох киьи этэ. Ол эрэн кини бэйэтин дьаныарынан республика5а биир биллэр мелодист буола о5уста. Итини кини хайдах ситистэ, ол туьунан оройуон ыччаттарыгар билиьиннэриэ5и ба5арыллар.

         Таб. Бойлохов Якутскайдаа5ы тыа хаьаайыстыбатын техникумун иккис курсугар уерэнэ сылдьан Советскай Армия кэккэтигэр ынырыллыбыта. Армия5а кини энкилэ суох сулууспалаабыта уонна уонна иккис кылаастаах радист аатын ылбыта.

         Армияттан кэлээт Кэнтик нэьилиэгэр комсомольскай тэрилтэ секретарынан уонна сельскэй библиотека сэбиэдиссэйинэн улэлээбитэ. Онтон ненуе сылыгар уруккута Ворошилов аатынан колхоз 2 №-дээх бригадатын бригадирынан анаммыта.

         Кини ити улэлии сылдьан уус-уран самодеятельноска активнайдык кыттара, нотата суох слугунан (истиинэн) гармошка5а оонньуу уерэммитэ.

         Бойлохов бэйэтин ити сана идэтин дьаныардаахтык сайыннаран испитэ, 1956 сылтан ыла саха ырыаларын мелодияларын айыыга бастакы холонуулары онорбута: В. Прокопьев «Ахтыы», В. Башарин «»Кыьыл кемус куоластар» диэн хоьоонугар мелодиялары айан Кэнтик сельскэй кулуубугар толортообута.

         Кини ол кэмнэ нотаны билбэт буолан, бэйэтин мелодияларын мелодистарга — Г. Никифоровка, Г. Кысылбаиковка суруттарара. 1957 сыллаахха кини ыччат республикатаа5ы бастакы фестивалыгар мелодистар конкурстарыгар кыттан ити маннайгы айымньыларыгар биьирэбил бириэмийэни ылбыта. Оттон бу сылга ыччат республикатаа5ы иккис фестивалыгар кыттарыгар И. Алексеев «Якутскай туьунан ырыа» диэн хоьоонугар икки куоласка хору суруйан уьус миэстэни ылан III степеннээх диплому ылбыта.

         Николай Иванович музыка5а талааннаах ыччат быьыытынан Якутскайдаа5ы музыкальнай училище5а ылыллыбыта. Кини быйыл ити училище теоретико-композиторскай отделениетын икки курсун ситиьиилээхтик бутэрдэ.

         Бойлохов билигин ырыа мелодияларын айыыга эрэ буолбакка, музыка атын керуннэригэр холонуулары эмиэ онортуур. Ол курдук кини ус чаастаах икки инструментальнай пьесалары скрипкалаах, кларнеттаах фортепиано5а толорорго, И. Артомонов «Кыьынны киэьэ» диэн хоьоонугар сахалыы романсы суруйда. Ити айымньыларын профессиональнай музыканнар бэркэ биьирээн бэчээккэ таьаарарга субэлээбиттэрэ.

         Кини билигин бэйэтин айымньыларын хомуурунньугун бэчээккэ бэлэмнии сылдьар. Ити курдук урут музыка5а ханнык да билиитэ суох, боростуой колхозтаах уол ус-туерт сыллар истэринэн профессиональнай музыканнар таьымнарыгар тиийэ хардыыны онорбута улахан кэрэхсэбиллээх дьыала.

Д. ИВАНОВ.

«Коммунизм суолунан» хаьыат, 1959 с., алтынньы 23 к., 4 стр.

Куруук тыыннаах ыллыы-туойа сылдьыа5а

         Хайалаах Армения чулуу уолун, уьулуччулаах ча5ылхай талааннаах композиторын, РСФСР уонна Саха АССР искусстволарын утуелээх деятелин Грант Арамович Григорян тапталлаах уерэнээччитэ, Саха сирин биир биллиилээх мелодиьа, самодеятельнай композитор, ССРС культуратын туйгуна, бэртээхэй педагог, айыл5аттан дьо5урдаах популяризатор-журналист, лектор, общественник Николай Иванович Бойлохов 1960-70-80 сылларга саха самодеятельнай искусствота сайдыытыгар улахан енелеех дьонтон биирдэстэринэн буолар.

         Николай Иванович 1929 с. кулун тутар 10 к. Уеьээ Булуу улууьугар Дуллуку нэьилиэгэр тереебутэ. Эьэтэ Федот — Иркутскай уобалаьыгар Бодойбо5о кемус бириискэтигэр 1912 сыллаа5ы Ленатаа5ы событиелар кэмнэригэр улэлээбит сытыы-хотуу саха киьитэ. А5ата Иван Федотович Бодойбо5о тереебутэ. Кыра сааьыттан революционнай ейге-санаа5а иитиллибит буолан гражданскай сэрии сылларыгар саа-саадах тутан Булуу сунньугэр кэлэн уруннэри утары охсуспута. Кэлин сэбиэттээбитэ, «Арбанда» колхоьу тэрийэн ер сылларга председателлээбитэ. Букатын кырдьыар, елуер диэри олоххо активнай позициялаах о5онньор этэ. Кини дьонугар-сэргэтигэр учугэй куоластаах, уус-уран тыллаах, ырыаьыт, тойуксут, ункууьут быьыытынан биллэрэ.

         Николай Иванович улэ-хамнас дьонун ортотугар улаатан, кыра сааьыттан улэ5э эриллэн уонна сэрии сыллара сабыдыаллаан, ортотугар уьуннук улэлээн, бастаан олох оскуолатын бутэрэн баран кэлин биирдэ Уеьээ Булуутээ5и орто оскуола ахсыс кылааьын суурбэ саастаа5ар уерэнэн бутэрбитэ. Ити кэнниттэн армия5а ус сыл сулууспалаан телеграфист идэлээх дойдутугар кэлэн икки сыл телеграфиьынан, онтон 1954-57 сс. Кэнтиккэ библиотекарынан, Ворошилов аатынан колхоз биригэдьииринэн улэлээбитэ.

         Халлааны хаппахтаабаккын, кун уотун саба туппаккын. Сороххо эрдэлээн, сороххо хойутаан син биир ча5ылхай талаан, эн ба5ар-ба5арыма, бэйэтэ теле тэбэн тахсар, сырдыыр, сыдьаайар, сириэдийэр, ча5ылыйар. Кини кенулгэ дьулуьар, ба5ар ол иьин этэллэрэ буолуо: сытыы уьуктаах бургэьи меьееччуккэ кыайан хаайбаккын диэн.

         50-с сылларга Уеьээ Булуугэ араас талааннаах, дьо5урдаах ыччаттар: поэттар, мелодистар, музыканнар саамай ыанньыйбыт-ыгылыйбыт, тынаабыт-мунутаабыт куегэйэр куннэрэ этилэр. Ол кэмнэргэ ким билбэтэй Петр Тобуруокабы, Семен Руфовы, Степан Дадаскиновы, Георгий Никифоровы, Гаврил Кысылбаиковы, Трофим Семеновы, Мария Константинованы, Серафим Гоголевы, Владимир Останины. Ити сулустар ортолоругар кимиэхэ да маарыннаабат ураты куоластаах, матыыптаах, суоллаах-иистээх музыка диэн баран муннукка ытаабыт, айар улэ5э абылаппыт биир ча5ылхай талаан — Николай Иванович Бойлохов этэ.

         Кини 1957 с. Петр Тобуруокап тылыгар «Туллуктуура Маарыйа», Николай Босиков тылыгар «Алааьым», Дмитрий Таас тылыгар «Сибэкки» диэн мелодияларынан Саха ыччатын I фестивалыгар республика5а кыттан улахан биьирэбили ылбыта. Грант Григорян кинини бэлиэтии, таба керен Дьокуускайдаа5ы музыкальнай училище5а саха талааннаах ыччатыгар анаан бэйэтэ аспыт композиторскай отделениетыгар уерэххэ ылбыта. Ити кэмнэ Никола  й Иванович суурбэ а5ыс саастаа5а, ус кыра о5олоох ыал а5ата этэ. Сыччах музыка кэрэ эйгэтигэр мунура суох ыраас таптал уонна айар улэ у5араабат абыланын кууьэ эрэ кыайан кини олус кыьамньылаахтык, дьаныардаахтык уерэнэн уерэ5ин 1961 с. ситиьиилээхтик бутэрбитэ.

         Николай Иванович оло5ун буус-бутуннуутун кэрэ эйгэ5э, бэйэтин таптыыр идэтигэр анаабыта. М.Н. Жирков аатын сугэр Уеьээ Булуутээ5и о5о музыкальнай оскуолатыгар оло5ун усталаах туоратыгар бастаан директорынан, онтон кэлин преподавателинэн улэлээбитэ. Кини оскуола туерт истиэнэтигэр хаьан да хаайтарбатах, далааьыннаах, киэн диапазоннаах, дэгиттэр сайдыылаах, айар эрэ улэнэн буолбакка, ону ааьан улахан тэрийэр дьо5урдаах киьи этэ. Кини ессе 1967 сылтан са5алаан Уеьээ Булуугэ Норуот айымньытын дьиэтин бэйэтэ суурэн-кетен тэрийэн, онно директордаан утуйар-олорор диэни умнан угус еруттээх улэ-хамнас бе5ену ыыппыта.

         Николай Иванович айыл5аттан учугэйдик суруйар дьо5урдаах журналист, чуолкай саналаах учугэй дикциялаах лектор, сылайары-элэйэри билиммэт киэн-дирин билиилээх искусство пропагандиьа, деятелэ этэ. Араас темаларга, ол иьигэр уус-уран самодеятельность бастын толорооччуларын, норуот талааннаах ырыаьыттарын, музыканнарын тустарынан элбэх ыстатыйаны, очерканы чаастатык суруйан хаьыаттарга бэчээттэтэрэ, радионан бэрдэрэрэ, биирдиилээн айар талааннар, композитордар, мелодистар айымньыларыгар лекция-концертары тэрийэрэ, бэйэтэ лекциялары аа5ара, дакылааттары онороро, фестиваллары, конкурстары иилээн-са5алаан ыытар угэстээ5э. Эдэр келуенэни искусствоны, кэрэни таба ейдееьуннэ, уерэтиигэ-иитиигэ уонна уус-уран самодеятельноьы сайыннарыыга улуьуйэн туран улэлээбитэ. Итиннэ кини киллэрбит кылааты суунэ улахан. Бэйэтин улууьунан эрэ мунурдаммакка талааннаах дьону тумэн, салайан Халыманан, Муоманан, Абыйынан эмиэ сылдьара, бар дьон истин махталын ылара.

         Саха мелодистарын ырыаларын ессе музыкальнай училище5а уерэнэр сылларыттан ыла пропагандалаабыта, дьон-сэргэ билиитигэр таьаарбыта.

         Николай Иванович бэйэтин уйэтигэр суруйбута, айбыта элбэх. Ол иьигэр атын мелодистарга кемелеьен бииргэ суруйсубута эмиэ баар. 60-с сылларга Уеьээ Булуу культурнай оло5ор биир кэрэ-бэлиэ тугэнинэн Степан Дадаскинов «Уот туьунан тойук» диэн ораторията III-с республиканскай фестивальна 1-кы миэстэни ылбыта буолар. Музыкатын Н. Бойлохов, Г. Никифоров, Г. Кысылбаиков, С. Гоголев бииргэ кемелеен суруйбуттара.

         Николай Иванович о5о5о да5аны, улахан дьонно да5аны сольнай да, хоровой да ырыалары айан ырыа араас жанрыгар элбэхтик улэлээбитэ. Ким билбэтий «Куннэйи»?! Саха киьитин сурэ5ин-быарын ортотунан сайа киирэр дьиннээх сахалыы лирическай ырыалартан биирдэстэринэн «Куннэй» буолар. 60-с сылларга «Куннэйи» истибэтэх эбэтэр ыллаабатах саха киьитэ бука суох буолуо. Патриотическай ырыалартан «Тыыннаахтар умнубат сыллара», «Сэбилэнии Сир шарыгар тохтоотун!» — чахчы табыллыбыт матыыптар. Аатырбыт ырыаьыт Анна Дмитриева-Иванова толоруутугар «Тыыннаахтар умнубат сыллара» диэн ырыа «Мелодия» фирма5а 1982 с. «Ырыа ыьыа5а» грампластинка5а уьуллубута. Бутун Союзтаа5ы патриотическай ырыалар конкурстарыгар бастын ырыалар ахсааннарыгар киирсэн 1985 с. ССРС композитордарын Союьун Дипломунан на5араадаламмыта. Ессе ити ырыаны Волгоградка Мамаев Курганна ыллаталлар эбит.

         О5олорго анаан суруйбут ырыаларын о5о садтарыгар уонна оскуолаларга о5олор таптаан ыллыыллар. «Эрдэ турбут о5олор», «Чычып-чаап», «Детсад о5олоро», «Кыьын то5о буоларый?», «Биьиги маамабыт» онтон да атыттары о5олор уостарыттан туьэрбэккэ ыллыыллар.

         Николай Иванович 1983 с. З.К. Степанов редакциялааьынынан, Григорий Новгородовтыын кыттыьан «Кырачааннар ыллыыллар» диэн ырыанньыгы таьаарбыта. Ити ырыанньыкка кини 36 ырыата киирбитэ.

         Николай Иванович Бойлохов айар талаанын саамай угэнигэр сылдьан 1988 сыл бэс ыйын 11 кунугэр елен туораабыта. Кими да аьыммат ыар ыарыы кунду до5орбутун, кемус киьибитин кердербутунэн туран биьиги кэккэбититтэн былдьаан илдьэ барбыта. Николай Иванович оло5ун кэнники сылларыгар еруьуспут курдук олус таьаарыылаахтык улэлээн таптыыр сахатын норуотугар бэртээхэй матыыптаах суустэн теье эмэ тахса ырыаны бэлэх хаалларбыта.

         Табаарыспыт, до5орбут, чугас киьибит Николай Иванович Бойлохов тыыннаа5ар: «Еллербун да5аны ыллыы сытыам» — диэччи. Кырдьык, кини курдук дьоннор елбеттер. Кини айбыт ырыалара энин бэйэлээх кемус куемэйдээхтэр толорууларыгар уйэ-саас тухары туойулла-ыллана, ураанхай саханы мэлдьи уердэ-кетутэ туруохтара. До5орбут бэйэтэ эппитин курдук тыыннаах, ыллыы-туойа сылдьыа5а.

Петр ОДОРУСОВ,

Саха суруйааччыта.

1994 сыл, кулун тутар 19 к.

«Н.И. Бойлохов. Бугун ыллыыр ырыабар» кинигэттэн, 1997 сыл, Уеьээ Булуу, 3-8 стр.

Мелодист, учуутал, общественник

(Н.И. Бойлохов 50 сааьын туолуутугар)

         Мин Николай Иванович Бойлоховы кытта 1953 сыллаахха билсибитим. Николай Иванович армияттан демобилизацияланан баран, тереебут Уеьээ Булуутугэр кэлэн телеграфиьынан улэлии сылдьан, комсомол ынырыытынан Кэнтик нэьилиэгинээ5и Ворошилов аатынан колхозка бибригэдьииринэн уонна библиотека сэбиэдиссэйинэн улэлиир кэмэ этэ. Оччотоо5уга мин оройуоннаа5ы культура дьиэтигэр художественнай салайааччынан улэлиирим.

         Биирдэ, улэлии сырыттахпына, Николай Бойлохов диэн ыраас, ис киирбэх керуннээх эдэр о5о киьи керсен, Кэнтик сельскэй кулуубун самодеятельноьыгар кеме онорорбор кердеспутэ. Кемем диэн самодеятельность кыттыылаахтарыгар ырыа, хоьоон уерэтиэхтээ5им. Сотору кэминэн Кэнтиккэ тахсан самодеятельность о5олоругар сольнай нуемэрдэри уонна хас да хордары, сценкалары бэлэмнээбитим. Ол тухары Николай Ивановичка хонон сылдьан, сорох кун чугас фермаларга биригээдэ тэрийэн бэсиэдэлэри, концертнай толоруулары онортообуппут. Николай бэйэтэ кылаабынай буолан баран, самодеятельность тэрээьинигэр суурэр-кетер этэ, олус умсугуйан улэлиирэ.

         Онтон кэлин Саха сирин ыччаттарын I-кы республиканскай фестивалыгар бэйэтин мелодияларынан кыттан кэрэхсибили ылбыта. Кини ырыаларын нота5а до5отторо Г. Никифоров уонна Г. Кысылбаиков кемелерунэн суруйбута. Кини фестивалга П. Тобуруокап тылларыгар «Туллуктуура Маарыйа», Н. Босиков тылларыгар «Алааьым», В. Башарин тылларыгар «Кыьыл кемус куоластар» диэн хоьооннорго суруйбут мелодияларыгар керуу-конкурс жюрита урдук сыанабылы биэрбитэ. Бу фестивалга сылдьан аан бастаан композитор Грант Григорянныын билсибитэ. Грант Арамович Николайы Якутскайдаа5ы музыкальнай училище теоретическай-композиторскай отделениетыгар киирэн уерэнэригэр субэлээбитэ. Манна да5атан эттэххэ, Николай кыра сааьыттан музыканы себулуурэ, теье да нотаны билбэтэр, сахалыы истибит ырыаларын балалайка5а таьаарара.

         Николай Иванович теье да сааьырдар Грант Арамович субэтин ылынан, Якутскайдаа5ы музыкальнай училище теоретическай-композиторскай отделениетыгар уеэрэнэ киирбитэ. Дьэ, итинтэн ыла киниэхэ ыарахан, дьаныардаах улэ са5аламмыта. Барытын сана нотаны уерэтииттэн са5алаан сыралаах улэ5э туруммута.

         Композитор Грант Григорян бэйэтин уерэнээччилэрин музыка теориятын, композиция теруттэрин эрэ уерэтиинэн мунурдаммата5а.

         Ессе училище5а уерэнэ сылдьар кэмигэр Николай Иванович Г. Григорян редакциялааьынынан «Ыччат ыллыыр» диэн хомуурунньугу до5орунаан Иван Бубякинныын таьаарбыттара. Онтон 1959 с. Г. Сыромятниковтыын хомуйан иккис кинигэтин «Ырыалар» диэн хомуурунньуга таьаарбыта.

         Кини итини таьынан угус хоьооннорго мелодиялары айбыта.

         Ыччаттар 3-с республикатаа5ы фестивалларыгар табаарыстарынаан Г. Никифоровтыын, Г. Кысылбаиковтыын, С. Гоголевтыын «Уот туьунан тойук» диэн Булуу ГЭС-ин тутааччыларыгар аналлаах ораторияны суруйбуттара. Фестиваль музыкальнай конкурсугар «Уот туьунан тойук» оратория музыката бастакы миэстэни ылбыта.  Манна Николай Иванович утуетэ-енете улахан. Кини биьиги оройуонна общественнай са5алааьынынан тэриллибит норуот айымньытын дьиэтин хайа тэриллиэ5иттэн, 1967 сылтан, солбуллубат директора. Николай Иванович салайыытынан угус еруттээх улэ ыытыллар. Тереебут Сахатын сирин культуратын сыламтата суох пропагандалыыр. Ол курдук биирдиилээн композитордар, мелодистар айар улэлэригэр лекция-концертары тэрийтиир, онно лекциялары аа5ар. Бэйэтин оройуонун таьынан хоту оройуоннарга: Абый, Муома, Халыма, Эдьигээн о.д.а. оройуоннарга хас да тегул айар концертары тэрийэн сырытыннарда, угус керееччулэр биьирэбиллэрин ылбыта.

         Николай Иванович Д. Таас тылларыгар «Сибэкки», И. Федосеев тылларыгар «Туллуктар», Е. Едукин тылларыгар «Дорообо, тугутчаан», Е. Крылатов тылларыгар «Куннэй» диэн бэртээхэй ырыалардаах. Кэнники олохтоох автор Петр Одорусовтыын ордук таьаарыылаахтык улэлииллэр. Ким билбэтий «Тыыннаахтар умнубат сыллара», «Кыьын то5о буоларый?», «Биьиги маамабыт» курдук ырыаларын.

    Н.И. Бойлохов Культура министерствотын коллегиятын быьаарыытынан уьук хотугу Анаабыр оройуонугар сана аьыллар о5о музыкальнай оскуолатын тэрийэн, 1970-71 сылларга Сааскылаахха улэлии сылдьыбыта.

         Н.И. Бойлохов 20-тэн тахса сыл устатыгар суруйбут ырыаларыгар оло5уран, «Кырачааннар ыллыыллар» диэн о5о садтарыгар аналлаах хомуурунньугу бэлэмнээтэ.

         Кини «Бугун ыллыыр ырыабар» диэн авторскай хомуурунньугун бэлэмнээн кинигэ издательствотыгар биэрбитэ. Ол хомуурунньуга быйыл 1979 сыл мелодистар уопсай мунньахтарыгар туспа раздел быьыытынан бэчээттэниэхтээх.

         Николай Иванович Бойлохов 1978 сылтан ыла самодеятельнай композитор аатын ылла.

         Н.И. Бойлохов теье да 50 сааьын туоллар айар улэтин угэнигэр сылдьар, угуьу айан былааннаах. Самодеятельнай композитор Николай Иванович Бойлоховка бииргэ улэлиир до5отторо 50 сааьын туолуутунан истинник э5эрдэлииллэр.

И. ДАВЫДОВ.

«Коммунизм сарданата» хаьыат, 1979 с., кулун тутар 13 к., 6 стр.    

Айар улэ аартыгынан

   НэЬилиэнньэ ортотугар культураны уонна искусствоны пропагандалааЬынна общественнай са5алааЬынынан тэриллэн улэлиир Норуот аймньытын оройуоннардаа5ы дьиэлэрэ улахан миэстэни ылаллар. Итинник дьиэлэр республика угус оройуоннарыгар тэриллэн улэлииллэр. Бастын улэлээх норуот айымньытын дьиэлэрин ахсааныгар УеЬээ Булуу оройуонун мелодист Николай Бойлохов директордаах Норуот айымньытын дьиэтэ эмиэ киирсэр.

         Бу тэрилтэ улэтин айар совет иилээн-са5алаан тэрийэр. Совет састаабыгар мелодист Георгий Никифоров, муосчут Анисим Прокопьев, норуот ырыаЬыта Андрей Титаров, культура улэтин ветерана Илья Давыдов, кино5а любитель-устааччы Николай Николаев, оЬуордьут Варвара Алексеева талыллан улэлииллэр. Кинилэр биирдии бэйэлэрэ тус-туспа сала улэлэргэ эппиэттиир эбээЬинэстээхтэр.

         Норуот айымньытын дьиэтин активистара оройуонна айар улэнэн дьарыктанар энтузиастары киэнник тардыыга уонна кинилэр идэлэрин сайыннарыыга элбэх еруттээх улэни ыыталлар. Онуоха музыкальнай – фольклорнай, прикладной искусство уонна киинэ5э устуу секциялара ордук учугэйдик улэлииллэр.

         Оройуонна 60-тан тахса норуот  талааннахтара бааллар. Олору норуот айымньытын дьиэтэ туспа учуокка ылан, кинилэри  кытта улэни ыытар. Норуот талааннаах ырыаЬыттара Тимофей Дойдуков, Иван Федоров, Андрей Титаров, кемус уустара Данил Чучайцев, Дмитрий Прокопьев, маЬынан кыЬан оноруу маастардара Кирилл Никифоров, Степан Боескоров, мас силиЬиттэн-мутугуттан араас уус-уран фигуралары онорооччу Василий Харлампьев, уран тарбахтаах оЬуордьут – иистэнньэннэр Варвара Алексеева, Степанида Николаева, Ульяна Дагаярова, онтон да атыттар норуот айымньытын дьиэтин салалтатынан уонна ке5улээЬининэн бэйэлэрин талааннарын сайыннараллар, норуот илиинэн оноЬуктарын быыстапкаларыгар, араас керуулэргэ республика5а тиийэ кытталлар.

         Норуот айымньытын дьиэтэ итини сэргэ тематическай биэчэрдэри, лекция-концертары, айар талааннаахтары кытта керсуЬуулэри тэрийэн ыытар, илии оноЬуктарын быыстапкаларын тэрийэр. Норуот айымньытын дьиэтин бастын улэлээх айар активистара бэйэлэрин улэлэрин пропагандалыы республика хоту Абый, Муома оройуоннарыгар тиийэ ыалдьыттыы сылдьыбыттара. Онно хоту дойду табаЬыттара, балыксыттара кинилэри истинник керсубуттэрэ, кинилэр бэйэлэрин айымньыларын толорууларын, илиинэн оноЬуктарын быыстапкаларын олус биЬирээбиттэрэ.

         Музыкальнай секция тэрийбит саха национальнай инструменнарын оркестрын толорууга Булуу белех оройуоннарын куоталаЬыыларыгар биЬирэммитэ уонна Иркутскайга буолбут уус-уран самодеятельноЬы зона керуугэ кыттар чиэскэ тиксибитэ. Оттон талааннаах чабыр5ахсыттар Иона уонна Петр Николаевтар зонатаа5ы керуугэ бастаан, уус-уран самодеятельноЬы Бутун Союзтаа5ы керуугэ кыттыбыттара.

         Норуот айымньытын дьиэтэ уус-уран самодеятельность коллективтарыгар кемелеЬууну тэрийэр. Онно репертуарнай листоктары анаан таЬаарар,  активистары миэстэтигэр сылдьан практическай кемену эмиэ онороллор. Норуот талааннаахтарын ырыаларын-тойуктарын, сана мелодиялары магнитофона усталлар, бэчээтинэн пропагандалыыллар.

         Быйыл Норуот айымньытын дьиэтэ Тамалакаан сельскэй культуратын дьиэтин базатыгар филиал тэриннэ. Киниэхэ 10 инструменнаах национальнай ансамбль бэрилиннэ. Бу инструменнары Д.Чучайцев, Д.Прокопьев, П.Семенова онорбуттара. Билигин бу ансамблынан «Дьулуруйар Ньургун Боотур» операттан хас да кестууну до5уЬуоллатан, ыччаттар концерка кытта сылдьаллар.

Николаев В.

«УеЬээ Булуу» хаьыат,  1975сыл,  олунньу 11 к.

Уеьээ Булуулэр ыллыыллар /Норуот айымньытын республикатаа5ы дьиэтэ.— Дьокуускай: «Ситим» КИФ, 1994.— С. 24.

Талааннаах мелодист

           Мелодист. Бу поэт хоьоон айарыныы, прозаик кэпсээн суруйарыныы эмиэ туспа ис хоьоонноох улэ. Этэргэ дылы, хас биирдии мелодия5а ере кууруу, санаа ытыл5ана, уеруу-кетуу – барыта баар.

         Мелодия5а айыл5а араас кэрэтэ, сир-халлаан халбац уларыйыыта, ону тэцэ дьоллоох олох дьоьун долгуна, уол кыыстыын итии тапталлара, арыт кутур5ан хомолтото эцсилгэннээхтик, иэйиилээхтик этиллэр. Киьи эрэ барыта мелодист, ырыа аргыстаах, дор5оон, тойук до5ордоох буолбат.

         Уйбаан о5онньор уола Ньукулай кыра сааьыттан ырыаны таптыыра, дьон ырыатын, олоцхо тойугун, эьиэкэй тылын сэргии, себулуу истэрэ. Былыргы кырдьа5астар этэллэринэн, этэ-хаана аьа5ас киьи ырыаьыт буолара уьу. Оттон Ньукулай эмиэ оннуга эбитэ дуу, - айыл5а кестуутун, чыычаах ырыатын, тыал суугунуурун,  сэбирдэх сиккиэрин, олох куурээнин хайдах эрэ иэйэн-куойан кэрэхсиирэ. Ол эрээри кини улаатыар, улэ-хамнас киьитэ буолуор диэри музыка диэн тугун, дор5оон мелодия кимин билбэт этэ.

         Николай суурбэттэн тахса сыллаа5ыта Далыр сэттэ кылаастаах оскуолатын бутэрбитэ. Онтон эргиэн тэрилтэтигэр улэлии сылдьан, Якутскайдаа5ы тыа хаьаайыстыбатын техникумугар уерэнэ киирбитэ. Ол сылдьан Советскай Армия5а ыцырыллыбыта.1953 сыллаахха Николай радиотелеграфист идэлэнэн дойдутугар эргиллэр. Кинини кэлээтин комсомол райкома путевка туттаран колхозка биригэдьиирдэтэ таьаарар.

         Урукку «Ворошилов» колхозка улэлиир кэмигэр 1957 сыллаахха сайын мацнайгы республиканскай фестиваль са5аланар. Ити кэмцэ Николай истиц табаарыстара Г.Никифоров, Г.Кысылбаиков музыканан улуьуйэн дьарыктанан эрэр этилэр. Николай онно ке5уйэн П.Тобуруокап «Туллуктуура Маарыйа»,  Н.Босиков «Алааьым» диэн хоьоонноругар мелодиялары айбыта фестиваль конкурсугар бастаан хай5аммыта.

         Эдэр киьи, тыа уола мелодист Н.Бойлохов бастакы айымньытын Г.А.Григорян себулуу истибитэ,ис дууьатынан сэргээбитэ. Саха музыкатын а5ата буолбут Грант Арамович талааннаах уолу бэйэтин мэктиэтинэн музыкальнай училище5а уерэххэ ылар. Дьэ онтон са5аламмыта Н.И.Бойлохов музыка теориятын уерэтиитэ, мелодия кистэлэцин билиитэ.Биллиилээх композитор эрэнэн студенын, Ни… Продолжение »